ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΙΜΙΩΝ – ΚΑΛΥΜΝΟΣ 1.2.2015

Η Κάλυμνος, διά του Δήμου και της Ι. Μητροπόλεως, τίμησε και φέτος τη μνήμη των τριών Ελλήνων αξιωματικών του Πολεμικού μας Ναυτικού: Παναγιώτη Βλαχάκου - υποπλοιάρχου,  Χριστοδούλου Καραθανάση - υποπλοιάρχου,  και Έκτορα Γιαλοψού - αρχικελευστή, που βρήκαν τραγικό θάνατο στη θάλασσα των Ιμίων, όταν κατέπεσε το ελικόπτερό τους, τη νύκτα 31ης Ιανουαρίου 1996.

Στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου Καλύμνου τελέστηκε το ετήσιο μνημόσυνό τους, την Κυριακή 1/2/2015, χοροστατούντος του μητροπολίτη κ.κ. Παϊσίου. Παρέστη ο δήμαρχος κ. Γαλουζής, επικεφαλής αντιπροσωπείας του Δήμου από αντιδημάρχους και δημ. σ/λους, αξιωματικοί του Στρατού, του Λιμενικού και της Αστυνομίας, και τμήματα μαθητών του Δημοτικού.

Τον επιμνημόσυνο λόγο εκφώνησε ο καθηγητής-ιστορικός  και δημ. σ/λος  κ. Ποθητός Μαγκούλιας.

Μετά το μνημόσυνο ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση, στο ηρώο των πεσόντων αξιωματικών,  στην πλατεία Λιμεναρχείου,  και κατατέθηκαν στέφανα, με την παρουσία στρατιωτικού τμήματος και της  Φιλαρμονικής του Δήμου.

Η ομιλία του Ποθ. Μαγκούλια

Η μνήμη αποτελεί εγγενές στοιχείο στη συγκρότηση της ταυτότητας των ανθρώπων αλλά και των λαών.  Ο ρόλος της μνήμης στη διαμόρφωση της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας είναι καθοριστικός, διότι προσδίδει νόημα και συνέχεια στην ανθρώπινη ζωή. Η κυρίαρχη λειτουργία της μνήμης  δεν είναι τόσο η διατήρηση του παρελθόντος, όσο η προσαρμογή του σε μια  μορφή τέτοια που να ενισχύει την κατανόηση και τη διαχείριση του παρόντος και τον προγραμματισμό του μέλλοντός μας.

Οι αναμνήσεις είναι  επιλεκτικές ανακατασκευές, βασισμένες σε μεταγενέστερες πράξεις και αντιλήψεις, με βάση τις οποίες ταξινομούμε και κατανοούμε τον κόσμο γύρω μας. Είναι αναγκαίο να προσεγγίζουμε τις έννοιες "παρελθόν", "μνήμη" και "ταυτότητα" όχι ως αυθύπαρκτες, δεδομένες οντότητες με σαφή και αυστηρά όρια, αλλά ως δυναμικές διεργασίες που υπόκεινται σε αλλαγές.

Η συλλογική μνήμη αποτελεί ένα σύνολο αναμνήσεων που μοιράζεται μια κοινότητα, αφού τις έχει αποδεχθεί ως πραγματικές και ωφέλιμες. Γι αυτό άλλωστε και τις διατηρεί. Αυτό δε σημαίνει ότι η συλλογική μνήμη διαμορφώνεται  άπαξ και έκτοτε αναπαράγεται αυτούσια. Αντίθετα, κάθε γενιά επεξεργάζεται εκ νέου το σύνολο ή μέρος των αναμνήσεων του κοινού παρελθόντος της και τις ερμηνεύει ξανά  υπό το φως των αναγκών του παρόντος της.

Υποκείμενες σε αυτή την επεξεργασία κάποιες μνήμες γεγονότων και προσώπων απωθούνται και περιθωριοποιούνται ως επιβλαβείς  ενώ άλλες διατηρούνται  για πάντα  καθώς αποτελούν συνεκτικούς δεσμούς μιας κοινωνίας  και αποτελούν φωτοδείκτες  για μελλοντικές  επιλογές και  πράξεις. Μία απΆ αυτές τις μνήμες ,που οφείλουμε να διατηρούμε  ες  αεί αποτελούν και τα γεγονότα  που εξελίχθηκαν στην περιοχή των Ιμίων  στις αρχές του 1996.

Η κρίση των Ιμίων κορυφώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996, σε μια εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη έκανε τα πρώτα της βήματα, φέρνοντας Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα ένοπλης αντιπαράθεσης. Το επεισόδιο εντάσσεται στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο, που εμφανίσθηκαν  δυναμικά στο προσκήνιο μετά τη Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα αναγνωρίζει ως μόνη διαφορά της με τη γείτονα την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ενώ η Τουρκία θέτει τα θέματα του εναερίου χώρου (αναγνωρίζει 6 και όχι 10 μίλια), του FIR Αθηνών, της αποστρατιωτικοποίησης των νήσων του Αιγαίου και, με την κρίση των Ιμίων, το καθεστώς κάποιων βραχονησίδων.

Τα Ίμια  είναι δύο μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες μεταξύ του νησιωτικού συμπλέγματος των Δωδεκανήσων και των νοτιοδυτικών ακτών της Τουρκίας. Απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια από το Μποντρούμ (Αλικαρνασσός) της Τουρκίας, 5,5 ν.μ. από την Κάλυμνο και 2,5 ν.μ. από το πλησιέστερο ελληνικό έδαφος, τη βραχονησίδα Καλόλιμνο.

Τα Ίμια παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων, ακολουθώντας την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το Τουρκικό κράτος είχε αποδεχτεί το καθεστώς επικυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά αυτά. Η αμφισβήτηση της ελληνικότητας των Ιμίων ξεκίνησε από ένα ναυτικό ατύχημα που συνέβη στις 25 Δεκεμβρίου 1995. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν για την περίσταση τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάννης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων.

ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ:

Το Χρονικό της Κρίσης

Όλα ξεκίνησαν στις  25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του. Την επόμενη ημέρα το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

Στις  28 Δεκεμβρίου 1995  δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι  Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο τούρκος πιλότος διασώζεται. Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση, στις 9 Ιανουαρίου 1996 , απορρίπτοντας τη διακοίνωση ενώ  στις  15 Ιανουαρίου 1996 παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλευόταν στο «Ωνάσειο». Λίγες μέρες μετά  εκλέγεται νέος πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο  Κωνσταντίνος  Σημίτης.

Στις 26 Ιανουαρίου 1996 ο τότε  δήμαρχος Καλύμνου, κος Δημήτρης  Διακομιχάλης,  υψώνει την ελληνική σημαία στα  Ίμια, ενώ την αμέσως επόμενη μέρα δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» μεταβαίνουν με ελικόπτερο στην περιοχή  υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της «Χουριέτ».

Στις  28 Ιανουαρίου 1996  το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά.

29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

Ξημερώματα  της  31ης  Ιανουαρίου 1996 συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια. Στις  04:30 πμ  Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες.

Είκοσι λεπτά αργότερα το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ. Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Ωστόσο, υπήρχε ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε  και ότι το γεγονός αποκρύφθηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.

Στις  06:00 πμ, οι Αμερικανοί, διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ  Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «Όχι πλοία, όχι στρατιώτες, όχι σημαίες». Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Η κρίση στα  Ίμια  άφησε μια πικρή γεύση αλλά δημιούργησε κι έναν έντονο προβληματισμό, αφενός για τη διαχείριση της κρίσης και αφετέρου για τον τραγικό θάνατο τριών νέων ανθρώπων. Δημιούργησε θυμό για ένα κράτος  κι ένα σύστημα εξουσίας  που  έβαλε σε κίνδυνο τα ιδανικά της πατρίδας, του έθνους και επιβεβαίωσε για μια ακόμη φορά ότι είναι μοίρα ιστορική αυτού του λαού να πεθαίνει για την πατρίδα του.

Μία  μοίρα που χάνεται στα βάθη των αιώνων της ελληνικής ιστορίας, αλλά και της μυθολογίας ακόμη. Ο  Αχιλλέας, ο πρωταγωνιστής των ομηρικών επών, προτιμά να συμμετάσχει στον πόλεμο και να πεθάνει ένδοξος, παρά να ζήσει στην αφάνεια. Από τότε ο θάνατος για την πατρίδα ήταν η σπουδαιότερη προσφορά  που μπορούσε κανείς να κάνει. Στην αρχαία Σπάρτη, τη Δωρική Σπάρτη, οι μανάδες κατευόδωναν τους πολεμιστές με τη φράση «ή ταν ή  επί τας». Ο Θουκυδίδης, στον επιτάφιο του αναφέρει ότι οι νεκροί των μαχών ενώ θυσίασαν τη ζωή τους όλοι μαζί, κέρδισαν ο καθένας χωριστά τον αγέραστο έπαινο και τον περίλαμπρο θάνατο.

Ο Παναγιώτης Βλαχάκος, ο Χριστόδουλος Καραθανάσης και ο Έκτορας Γιαλοψός, κέρδισαν τον περίλαμπρο τάφο. Όχι τόσο εκεί που είναι θαμμένοι, όσο εκεί που η δόξα τους επιζεί, για να μνημονεύεται αιώνια σε κάθε ανάλογη περίπτωση. Γιατί των σπουδαίων ανθρώπων, των ηρώων τάφος είναι κάθε μέρος της γης και  μέσα στη ψυχή του καθενός μας μένει άγραφη  η θύμηση του φρονήματος τους.

Η ευτυχία άλλωστε βρίσκεται  σε εκείνους που η μοίρα θα τους δώσει τον πιο τιμημένο θάνατο. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για τους συγγενείς των νεκρών των Ιμίων από το να λένε ότι οι άνθρωποι τους πέθαναν για την πατρίδα. Μια πατρίδα που χιλιομάτωσε στο διάβα της Ιστορίας, προσφέροντας τον ανθό της στην υπόθεση της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας.

Μόνο μιας τέτοιας πατρίδας θα μπορούσαν να είναι σπλάχνα της ο Παναγιώτης  Βλαχάκος, ο Χριστόδουλος Καραθανάσης και ο Έκτορας Γιαλοψός.

Επιμέλεια:  Γεώργιος Ι. Χρυσούλης, Γραμματεύς Ιεράς Μητροπόλεως

Πηγή:  «Αργώ Καλύμνου» - Σακ.Τρικοίλης

Φωτογραφίες:  «Αργώ Καλύμνου» – «ΑλήθειαFM» - Ν.Μαμάκας – Μ.Μέρης