ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ , 10.3.2018

«Η Χριστιανική Ορθόδοξη Διδασκαλία εκπεφρασμένη μέσα από την Λέρικη λαϊκή ποίηση»

Το Σάββατο 10 Μαρτίου, στις 6:30΄ το απόγευμα, πραγματοποιήθηκε, με μεγάλη επιτυχία, στο Συνεδριακό Κέντρο της Μητροπόλεως μας, στο «Πατριαρχείο» στα ¶λιντα, μία ομολογουμένως αξιόλογη και πολυσήμαντη εκδήλωση, με θέμα «Η Χριστιανική Ορθόδοξη Διδασκαλία εκπεφρασμένη μέσα από την Λέρικη λαϊκή ποίηση».

Την ευθύνη διοργάνωσης είχε ο Μουσικοδιδάσκαλος κ.Ελευθέριος Χατζηλάρης, ενώ η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα της Ιεράς μας Μητροπόλεως.

Οι συντελεστές της εκδήλωσης

Στην κατάμεστη αίθουσα του συνεδριακού κέντρου, έδωσαν το παρόν ο Σεβ. Μητροπολίτης μας κ.κ.Παισιος, ο Θεοφ. Επίσκοπος Στρατονικείας κ. Στέφανος, ο Αρχιερατικός Επίτροπος πρωτ. Νικόδημος Φωκάς, ο Ιερός Κλήρος της  νήσου, ο Έπαρχος κ.Ι.Θεμέλαρος, ο Δήμαρχος κ.Μιχ.Κόλιας, η πρόεδρος του Δ.Σ. κα Μαρία Παπαφώτη, ο αντιδήμαρχος κ.Ι.Σοροκάκης, οι δημοτικοί σύμβουλοι κ.κ. Ν.Μπίλλης, Στ.Λουλουδιάς, ο ειδικός σύμβουλος ΥΠΕΘΑ και έφορος επικοινωνίας του Αρχείου Ελληνικού Χορού κ.Γ.Παλαπουγιούκ, η διοικήτρια του Κ.Θ.Λ. κα Λήδα Σαρίκα, ο πρ.Δήμαρχος κ.Ι.Αντάρτης, εκπαιδευτικοί, συνεργάτες, κ.α.

Την εκδήλωση προλόγισε ο κ.Γεώργιος Παλαπουγιούκ, ειδικός σύμβουλος ΥΠΕΘΑ και Έφορος Επικοινωνίας του Αρχείου Ελληνικού Χορού, ο οποίος ήταν και ο κεντρικός ομιλητής, λέγοντας τα εξής:

«Σεβασμιότατε, Θεοφιλέστατε, Αιδεσιμότατοι, κ. Έπαρχε, κ. Δήμαρχε, κ. Δημοτικοί σύμβουλοι, κ. Δ/τρια του Κ.Θ.Λέρου, φίλες και φίλοι.

Σας καλωσορίζουμε, και σας ευχαριστούμε που τιμάτε με την παρουσία σας την  σημερινή εκδήλωση που οργανώνει η Ιερά Μητρόπολη Λέρου, Καλύμνου και Αστυπαλαίας με τον Μουσικοδιδάσκαλο κ. Ελευθέριο Χατζηλάρη.

Βρίσκομαι σήμερα εδώ, με την ιδιότητα του Εφόρου Επικοινωνίας του Αρχείου Ελληνικού Χορού. Το Αρχείο Ελληνικού Χορού, είναι ένας επίσημος οργανισμός που συνεργάζεται και υποστηρίζει ερευνητές του παραδοσιακού ελληνικού χορού, της παραδοσιακής μουσικής, και πολιτιστικούς φορείς στη συλλογή και ταξινόμηση, με σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους και με τη χρήση νέων τεχνολογιών, πρωτογενούς και αρχειακού υλικού, με στόχο την δημιουργία τράπεζας μηχανογραφημένων δεδομένων (data banks), για θέματα σχετικά με τη μουσική και το χορό.

Τον Σεπτέμβριο του 2017 ο κ. Ελευθέριος Χατζηλάρης, για το έργο του και την μέχρι τώρα προσφορά του στην εκκλησιαστική και παραδοσιακή μουσική, ανακηρύχθηκε από το Δ.Σ. του Αρχείου, Έφορος Βυζαντινής Μουσικής και Δημοτικών Ασμάτων.

Δεν θα μπορούσα λοιπόν, να μην συμμετάσχω σΆ αυτή την εκδήλωση που θα μας διαφωτίσει, στο πως η παράδοση μας, και ιδιαίτερα το Λέρικο παραδοσιακό τραγούδι, γαλούχησε γενιές και γενιές Λεριών, καθοδηγώντας τους στον χριστιανικό τρόπο ζωής.

Τέλος θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Ελευθέριο Χατζηλάρη για την αγάπη του στον τόπο μας και την παράδοση, δημιουργώντας με το έργο του μια παρακαταθήκη που θα μείνει στα παιδιά μας. Ένα μεγάλο κεφάλαιο της τοπικής μας παράδοσης, τα τραγούδια και οι σκοποί της Λέρου, που χάρη στη δουλειά του κ. Ελ.Χατζηλάρη θα μείνει στις επόμενες γενιές.

Ας μην ξεχνάμε ότι, ο λαός που ξεχνά την ιστορία του και τις παραδόσεις του διαγράφει το μέλλον του.

Σας ευχαριστώ».

Αμέσως μετά, τον λόγο πήρε ο Μουσικοδιδάσκαλος κ.Ελευθέριος Χατζηλάρης, ο οποίος αναφέρθηκε εκτενώς στην εργασία του και συγκεκριμένα στην σχέση της χριστιανικής ορθόδοξης διδασκαλίας η οποία εκφράζεται μέσα από την Λέρικη λαϊκή ποίηση.

Αναλυτικά είπε τα εξής:

«Σεβασμιώτατε, Σας ευχαριστώ θερμά, διότι η σημερινή εκδήλωση πραγματοποιείται με τη δική σας ευλογία, αλλά και το ενδιαφέρον που δείξατε από την πρώτη στιγμή που εξέφρασα την επιθυμία μου και σας ανακοίνωσα το θέμα της ομιλίας μου. ΓιΆ αυτό και σας αφιερώνω το παρακάτω δίστιχο, που τραγουδούν οι Λεριοί (στον σκοπό της σούστας), όταν ανταμώνονται με αγαπητά τους πρόσωπα σε γιορτές, οικογενειακές συνεστιάσεις και γλέντια, που λέει: 

«Εμείς εδώ δεν ήρταμε, να φάμε και να πιούμε,

μόνο σας αγαπούσαμε, κι ήρταμε να σας δούμε».

Η σημερινή παρουσίαση-ομιλία, με θέμα «Η χριστιανική ορθόδοξη διδασκαλία εκπεφρασμένη μέσα από την Λέρικη λαϊκή ποίηση», είναι απόρροια της πολυετούς ενασχόλησής μου με την μελέτη και καταγραφή, σε μουσική σημειογραφία, των παραδοσιακών τραγουδιών της Λέρου! Πιο συγκεκριμένα, μία από τις πτυχές, της έρευνάς μου που αφορά το Λέρικο παραδοσιακό-δημοτικό τραγούδι.

Τι εννοούμε όμως με τον όρο παραδοσιακό-δημοτικό τραγούδι;

Το παραδοσιακό τραγούδι είναι ανώνυμη δημιουργία, προϊόν προφορικής παράδοσης. Κάθε παραδοσιακό τραγούδι δεν είναι δημιούργημα ενός ατόμου. Έχει συλλογικό χαρακτήρα και είναι κοινό δημιούργημα και κτήμα, πνευματικό εργαλείο και τρόπος έκφρασης του λαού. Ένας αυτοσχέδιος λαϊκός δημιουργός, με στιχουργική επιδεξιότητα και αναπτυγμένο μουσικό αίσθημα, δημιουργεί από εσωτερική παρόρμηση κάποιους στίχους, προσαρμοσμένους σε μελωδία γνωστή ή που δημιουργεί ο ίδιος. Στη συνέχεια επαναλαμβάνει το τραγούδι άλλος, προσαρμόζοντάς το στα δικά του συναισθήματα. Έτσι τροποποιημένο το παραλαμβάνει τρίτος, κ.ο.κ.

Με τον καιρό το όνομα του αρχικού δημιουργού ξεχνιέται και το τραγούδι μετουσιώνεται σε πνευματικό προϊόν της κοινότητας. Κάθε νέο τραγούδι είναι συνήθως ανασύνθεση γνωστών παραδοσιακών στοιχείων, τα οποία ο ανώνυμος δημιουργός διασκευάζει και εμπλουτίζει. Περνώντας από γενιά σε γενιά διαμορφώνεται, τροποποιείται ή προσαρμόζεται, σύμφωνα με τα τοπικά χαρακτηριστικά και τις ιστορικές συνθήκες.

Εκτός από το γλέντι και την διασκέδαση, το παραδοσιακό τραγούδι είχε και χρηστικό, λειτουργικό και τελετουργικό χαρακτήρα. Απλωνόταν σε όλες τις όψεις της κοινωνικής ζωής, διατηρούσε την ιστορική μνήμη και συνδεόταν με τη λατρεία. Αυτή τη σύνδεση, πραγματεύεται η σημερινή παρουσίαση!

Μέσα από τα δίστιχα, της Λέρικης λαϊκής ποίησης, όπως θα ακούσουμε από τους ομιλητές, διαφαίνεται έντονα το θρησκευτικό συναίσθημα των Λεριών! Τόσο που με προβλημάτισε αρκετά!

Μελετώντας επανειλημμένως κάποιες από τις ρίμες των τραγουδιών, κατάλαβα ότι, οι αναφορές στον Θεό, στην Παναγία, στους Αγίους, δεν ήταν καθόλου επιδερμικές ή χάριν ομοιοκαταληξίας. Αντιθέτως, κάποιες από αυτές (τις ρίμες), είχαν βαθύ θεολογικό προσανατολισμό, και έννοιες θεολογικές, που όμως εκφέρονταν με τόσο απλό και μεστό λόγο, ώστε γίνονταν εύπεπτη πνευματική τροφή, στους εκάστοτε ακροατές.

Πρώτα ήρθε ο θαυμασμός,  και μετά η αμφιβολία: Αναρωτήθηκα! Πώς είναι δυνατόν, άνθρωποι αγράμματοι ή με ελάχιστες γραμματικές γνώσεις, να θεολογούν μέσα από τη λαϊκή ποίηση, με λόγια και ρίμες που αγγίζουν και τις πιο υψηλές δογματικές αλήθειες της Ορθόδοξης Χριστιανικής Πίστης; Σκέφτηκα ότι ίσως το κάνουν από συνήθεια επειδή το άκουσαν από τους προηγούμενους. Μα και πάλι, εάν τραγούδαγαν ρίμες που δεν άγγιζαν την ψυχή τους, που δεν εξέφραζαν το είναι τους, κάποια στιγμή δεν θα σταματούσαν να τις αναφέρουν; Τι θέλουν άραγε ο Χριστός, η Παναγία, οι ¶γιοι, να τραγουδιούνται πάνω από τα κρασοπότηρα στα γλέντια με τα βιολιά και τα σαντούρια;

Τις έντονες αμφιβολίες και ενστάσεις μου, ήρθε να κατευνάσει το στιχηρό ιδιόμελο της Πεντηκοστής:  «Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το άγιον, βρύει προφητείας, ιερέας τελειοί, αγραμμάτους σοφίαν εδίδαξεν, αλιείς θεολόγους ανέδειξεν, όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας. (Ομοούσιε και ομόθρονε, τω Πατρί και τω Υιώ, Παράκλητε, δόξα σοι.).

Το ¶γιο Πνεύμα τα χαρίζει όλα στους πιστούς. Σαν βρύση ρέουν οι προφητείες από το στόμα των προφητών, Αυτό φωτίζει και αναδεικνύει τέλειους τους ιερείς, διδάσκει τη σοφία στους αγράμματους, τους ψαράδες τους αναδεικνύει θεολόγους και τον θεσμό της Εκκλησίας, ο οποίος είναι απλωμένος σε όλο τον κόσμο, τον κρατάει ενωμένο.

Ίσως, κατά την ταπεινή μου άποψη, ο Θεός «επιλέγει» αυτούς τους ανθρώπους, «ως σκεύη εκλογής», εκτός της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας μας, για να τραγουδούν την Σοφία Του, να μαρτυρούν το Όνομά Του και των Αγίων, όντας αγράμματοι θεολόγοι, «εν χορδαίς και οργάνω», όπως ο Δαυίδ τον υμνούσε με τη λύρα του.

Έχοντας ελάχιστες γνώσεις θεολογικές, και προσπαθώντας να εμβαθύνω στα νοήματα των στίχων που μελετούσα, κατάλαβα ότι ακροβατώ επί ξυρού ακμής. ΓιΆ αυτό κατέφυγα σε πιο γνώριμα νερά (και εννοώ τα ιεροψαλτικά), παραλληλίζοντας και συσχετίζοντας νοηματικά, κατά το δυνατόν, δίστιχα από παραδοσιακά τραγούδια της Λέρου, με ύμνους, ευχές, αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα της Εκκλησίας μας, με σκοπό να αναδείξω τη βαθειά πίστη των Λεριών, στο Θεό, την Παναγία και τους Αγίους μας.

Μια διαφορετική «αγαπητική» (με την εκκλησιαστική έννοια του όρου) σχέση, που εκφράζεται ως προσευχή μέσα από το τραγούδι, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους.

Η εργασία μου αποτελείται από οκτώ σύντομα κεφάλαια, τα οποία θα αναγνώσουν ο Ραφαήλ, η Κατερίνα και η Σπυριδούλα. Ως προοίμιο σε κάθε κεφάλαιο ηχογραφήσαμε, με το Αρχιμουσικό της Φιλαρμονικής τον κο Γιώργο Κοντογιωργάκη, δίστιχα από διάφορους σκοπούς της παραδοσιακής μουσικής της Λέρου, τα οποία θα μας εισαγάγουν στο κεφάλαιο που πρόκειται να αναγνωσθεί! Παράλληλα θα παρακολουθείτε εικόνες, που θα εναλλάσσονται στην οθόνη, με τη βοήθεια του Γραμματέα της Μητροπόλεώς μας κ. Γιώργου Χρυσούλη.

Τους ευχαριστώ όλους, διότι αφιέρωσαν αρκετό από τον χρόνο τους, για την σημερινή παρουσίαση!

Για το τέλος, οι Λεριοί που έφυγαν, μας παρέδωσαν, μέσα από τα τραγούδια τους, μουσικούς και στιχουργικούς θησαυρούς της λαϊκής ποίησης και σοφίας τους. Μαζί μΆ αυτούς τους θησαυρούς, μας παρέδωσαν και κάτι πιο σημαντικό:  τον τρόπο ζωής τους, που ήταν σύμφωνος προς την χριστιανική πίστη και διδασκαλία.

Οι Λεριοί που ζούμε σήμερα, οφείλουμε, την πολύτιμη αυτή παρακαταθήκη να την παραδώσουμε, στους Λεριούς που θα έρθουν.

Ας θυμόμαστε ότι, είναι ωραίο, όταν φεύγεις να σε θυμούνται με αγάπη!

Σας ευχαριστώ».

Κατόπιν, και για μία περίπου ώρα, οι τρεις παρουσιαστές-ομιλητές ανέλυσαν εκτενώς την ερευνητική αυτή προσπάθεια του Μουσικοδιδασκάλου κ.Ελευθερίου Χατζηλάρη, ενώ παράλληλα γινόταν ακρόαση παραδοσιακών λέρικων σκοπών και παρουσίαση, σχετικών με το θέμα, διαφανειών μέσω υπολογιστή.

Την εκδήλωση έκλεισε ο Μητροπολίτης μας, ο οποίος ευχαρίστησε και συνεχάρη τον κ.Ελ.Χατζηλάρη για την όντως επίπονη και πολυετή μελέτη – εργασία του, πάνω στην παραδοσιακή μουσική της Λέρου, και πως μάλιστα αυτή πηγάζει, πραγματικά, μέσα από την χριστιανική πίστη.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Σεβασμιώτατος, «η εργασία αυτή είχε τρεις διαστάσεις:  την ιστορική, την θεολογική και την φιλολογική. Και αυτό φαίνεται στα λέρικα παραδοσιακά ποιήματα και την χριστιανική πίστη του λαού. Βέβαια σήμερα η ζωή που ζούμε είναι τελείως διαφορετική απΆ  αυτή των προγόνων μας, με επιδράσεις από σύγχρονα ευρωπαϊκά ρεύματα και δεδομένα. Όμως οφείλουμε, πάση θυσία, να κρατήσουμε την παράδοση και να επιστρέψουμε στην Λέρικη οικογένεια και ζωή, έτσι όπως την ζούσαν και μας την παρέδωσαν οι πρόγονοί μας. Η εργασία αυτή θεωρείται ένας βατήρας με τον οποίο θα μπορέσουμε να δούμε αυτή την ζωή, μέσα από την Πίστη, μέσα από την Αγία Γραφή, μέσα από την Ιερά Παράδοση, την οποία τόσο επιτυχημένα συνέδεσες με τα τραγούδια τα Λέρικα. Συγχαρητήρια».

Μετά το πέρας της εκδήλωσης ο μουσικοδιδάσκαλος κ.Ελ.Χατζηλάρης, αλλά και οι συνεργάτες του, δέχτηκαν τα συγχαρητήρια του ακροατηρίου, για την όντως τόσο επιτυχημένη εκδήλωση.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

Επιμέλεια-Φωτογραφίες-Βίντεο:  Γεώργιος Ι.Χρυσούλης, Γραμματεύς Ιεράς Μητροπόλεως