TOTE KAI TΩΡΑ

Γεωργίου Ι.Χατζηθεοδώρου,Αρχοντος Μαΐστορος Μ.Χ.Ε.

Με αφορμή την απόφαση  της ΕΡΤ να διακόψει την καθιερωμένη κυριακάτικη μετάδοση της Θείας Λειτουργίας από τον  ι.ναό Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου (προσωρινού καθεδρικού ναού των Αθηνών), η σκέψη μου, σαν αντίδραση ή, θα έλεγα,  σαν από ανάγκη συντήρησης μνήμης, γύρισε πίσω και  πήγε  σε  πιο παλιές εποχές.

Σε εποχές που ήταν ζωντανό το εθνικό και θρησκευτικό συναίσθημα.

Σε εποχές που ο σεβασμός και το φιλότιμο αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής συμβίωσης.

Σε εποχές που οι αξίες είχαν αξία.

Σε εποχές που ο μηδενισμός και η απαξίωση δεν είχαν χώρο και έδαφος, για να αναπτυχθούν.

Σε εποχές που το κεντρικό καθοδηγητικό μέσον ήταν η ιδέα και η πίστη για τη σημασία των αξιών που περικλείεται το τρίπτυχο οι  των λέξεων: Θρησκεία-Πατρίδα-Οικογένεια.

Σε εποχές που η κοινωνική αλληλεγγύη δεν στηριζόταν στις όποιες θεσμοθετημένες μικρές ή μεγάλες υποχρεωτικές ενέργειες  της Πολιτείας, αλλά στην καθημερινή έγνοια και φροντίδα του καθενός για τον συνάνθρωπο  του,  της διπλανής και όχι μόνο πόρτας.  

Σε εποχές που το 5% της ελληνικής κοινωνίας, δεν είχε ακόμα κατορθώσει να επιβάλει και να εφαρμόσει, με ολέθρια, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, αποτελέσματα, τις απόψεις του στο υπόλοιπο 95%.

Σε εποχές που αργά μεν αλλά σταθερά ο ελληνικός λαός προχωρούσε, μέσα από πολλές βέβαια συμπληγάδες-αυτή ήταν πάντα η μοίρα του-προς την πρόοδο, με οδηγό την προσήλωση προς την παράδοση, τις προαιώνιες αξίες και τα ιδανικά της Φυλής και του Γένους...

Σε εποχές που η Παιδεία ήταν προσανατολισμένη στον άνθρωπο  πνεύμα, και τα Γράμματά της ήταν ανθρωποκεντρικά, ανθρωπιστικά, και όχι  μηχανιστικά ή ακόμη και αντιπαιδαγωγικά.

Τότε που η κοινωνία μάθαινε τα παιδιά της από μικρά τις μεγάλες αξίες και κυρίως την τάξη και αξιοπρέπεια, το σεβασμό προς τους μεγαλύτερους, προς το κοινωνικό τους περίγυρο, τη συμμετοχή τους σε εθνικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις ,οι οποίες ή το θέλομε ή όχι «πάντα νουθετούσαν και προέτρεπαν τους νέους προς αρετήν» και όχι μόνο αυτό‧ ήταν εποχές που χάριν της τεχνολογίας μπόρεσαν  οι άνθρωποι να ακούν όπου και εάν βρίσκονταν τη Θεία Λειτουργία, μέσα από τα ερτζιανά κύματα.

Και ήταν πάρα πολλοί που την άκουγαν. Μα και τώρα είναι πολλοί που θέλουν να την ακούν. Δεν είναι πολύ μακριά η εποχή που οι ξενητεμένοι, οι θαλασσεύοντες, οι ασθενείς, οι ανήμποροι υπερήλικες  στα πέρατα της γης άκουγαν μια φωνή και γέμιζε η ψυχή τους από Θρησκεία Ορθόδοξη και νοσταλγία για τη πατρίδα, για την Ελλάδα. Ήταν η φωνή του μεγάλου ψάλτη της Μητρόπολης των Αθηνών, του αείμνηστου Σπύρου Περιστέρη, όπως αυτή μεταδίδονταν κάθε Κυριακή από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό των Αθηνών και αργότερα την τηλεόραση, για περισσότερο από μισό αιώνα, που έφθανε, συνόδευε, συντρόφευε και συγκινούσε εκατομμύρια Έλληνες κάθε Κυριακή ή μεγάλη γιορτή και τους έδενε ηχητικά και νοερά με την πατρίδα.

Και τούτο, γιατί η Θρησκεία οι ύμνοι και η μουσική της, μαζί βέβαια με τα ήθη και έθιμα, πάντα ήταν και, θα έλεγα, ακόμα είναι για τους πολλούς, το πιο δυνατό φίλτρο που συνδέει τον απανταχού Ελληνισμό, καθώς και η σημαντικότερη δύναμη αντίστασής του, κατά της αλλοτρίωσης που επαγγέλλονται η παγκοσμιοποίηση και τα παράγωγά της.

Θυμάμαι μια παλιά ξένη ταινία-αυτοβιογραφική νομίζω – που σε κάποιο πλάνο έδειχνε ένα  Έλληνα, ανθρώπινο ερείπιο, γερασμένο στη ξενιτιά, που το μόνο που θυμόταν από την πατρίδα ήταν το «Κύριε των δυνάμεων» και το σιγανομουρμούριζε συνεχώς, με τα μάτια γεμάτα δάκρυα, ενώ παράλληλα έπινε κρασί, για να ξεχάσει τον πόνο του, μέσα σε ένα σύννεφο καπνού των τσιγάρων στη μπάρα ενός άθλιου  καπηλιού, χαμένος εκεί στα βάθη της Αφρικής.

Αυτό, λοιπόν, το φίλτρο θέλουν, όλοι αυτοί  άνθρωποι, η ελάχιστη  μειοψηφία, που δυστυχώς για το έθνος, έχει κατακλύσει τις Δημόσιες Υπηρεσίες και την Παιδεία, να στερήσουν, από τον λαό μας, με τη σκέψη του: κόψε από εδώ , κόψε από εκεί που θα πάει θα τα καταφέρουν να τον καταντήσουν άβουλο άχρωμο και άοσμο  ανδρείκελό τους!...   

Γυρίζω πάλιν τη μνήμη μου  σε εποχές που  οι μαθητές δασκαλεμένοι από τα σπίτια τους σέβονταν τους δασκάλους τους, οι οποίοι τότε «ήταν λίγοι μα τρανοί ήταν άνθρωποι του Γένους», όπως λέει ο τυφλός  ποιητής του 19ου αιώνα Ηλίας Τανταλίδης.

Τότε που η διδασκαλία των μαθητών και η σχολική τους ζωή περιστρεφόταν γύρω από τις πατροπαράδοτες αξίες εκείνων των  πατέρων μας που θυσίασαν τη ζωή τους, για να  χαρίσουν σε εμάς ελεύθερη πατρίδα.

1950. Η Ελλάδα μόλις έβγαινε καθημαγμένη από τη λαίλαπα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και του εθνικού διχασμού. Η εγρήγορση Εκκλησίας και Κράτους στο ανώτατο όριο.

Το Υπουργείο Παιδείας ήταν στα σωστά και Θρησκευμάτων. Η εθνική συνείδηση του λαού στο ανώτατο επίπεδο. Τα αποτέλεσμα αυτής της εγρήγορσης και της σύμπνοιας μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας σύντομα έδωσαν αποτελέσματα.

Με το τέλος της δεκαετίας του 50 και στη δεκαετία του 60  η δραχμή μας έφθασε να είναι το πρώτο νόμισμα της Ευρώπης και ήρθε η οικονομική και πολιτιστική άνοιξη της Ελλάδας.

Μετά, λίγο λίγο στη  συνέχεια, με τη συστηματική  αποψίλωση κάθε έννοιας ελληνικής πατροπαράδοτης αξίας-να το κατόρθωμα της μειοψηφίας του 5% και όσων άλλων συνοδοιπόρησαν μαζί τους ιδεολογικά ή ψηφοθηρικά ή αμοραλιστικά- ακολούθησαν τα γνωστά, και τελικά φθάσαμε στα τωρινά αποτελέσματα ή μάλλον χάλια.

Έτσι είναι…Έγκλημα και τιμωρία. Το κακό είναι ότι το έγκλημα το κάνουν λίγοι, ενώ την τιμωρία υφίστανται πολλοί.

Και για να υπάρχει κάτι ως μέτρο σύγκρισης του τότε με το τώρα, ως προς τη σχέση Εκκλησίας - Πολιτείας, μα και Παιδείας, σας παραθέτω δύο ιδιαίτερα ενδιαφέροντα έγγραφα της εποχής.

«Ιερά Μητρόπολις Καλύμνου. Εν Καλύμνω τη 2 Νοεμβρίου 1950. Αριθ. πρωτ.735

Ελλογιμώτατοι κ.κ.Διευθυνταί των καθ΄ημάς Σχολείων Μ.και Δημοτ.  Εκπαιδεύσεως,χαίρετε εν Κυρίω.

Γνωστόν, βεβαίως, τυγχάνει Υμίν, ότι εις την εμπρέπουσαν διεξαγωγήν των Ι.Ακολουθιών και της Θείας Λειτουργίας λίαν συμβάλλεται ο χορός των ψαλτών, ότι δε το έργον τούτων εξαιρετικώς υποβοηθείται υπό ησκημένων ισοκρατών και κανοναρχών, η ύπαρξις των οποίων έχει ως αποτέλεσμα την διάδοσιν και συντήρησιν της γνώσεως της Ιεράς υμνωδίας και της πατρώας ημών Βυζαντινής Μουσικής, τέλος δε, ότι ιδεώδεις εις το έργον τούτο εισί νέοι υπό της σχολικής μορφώσεώς των υποβοηθούμενοι εις την κατανόησιν της εννοίας των αδομένων, αλλά και την εκμάθησιν της θεωρίας της Βυζαντινής Μουσικής.

Επληροφορήθημεν, όμως, ότι παρά ταύτα τινές των ελλογιμωτάτων κ.κ. διευθυντών εν τω αξιεπαίνω βεβαίως, αλλΆουχί καλώς εννοουμένω – εις το σημείον τούτω – ζήλω αυτών υπέρ του κανονικού εκκλησιασμού των υπΆαυτούς Σχολείων δεν παρέχουσι την απαιτουμένην άδειαν εις τους απ΄αυτούς μαθητάς, τους παρά τισι Ι.Ναοίς κανοναρχούντας,όπως μεταβαινωσιν εις τους παρΆοις ασκούσι το έργον τούτο Ι.Ναούς, αλλΆ απαιτούσιν, όπως ούτοι εκκλησιάζονται, όπου και οι λοιποί μαθηταί.

Επειδή φρονούμεν, ότι η τοιαύτη ενέργεια, ήτις απομακρύνει τους μαθητάς του αναλογίου, αποσβέννυσι κατά μικρόν τον εκ παραδόσεως ζήλον τoύτων προς το υπηρετείν εν τοις  του Θεού εκκλησίαις, όστις ζήλος παρακολουθών αυτούς και ανδρουμένους θέλει προτρέπει εις τω τακτικώς εκκλησιάζεσθαι αβιάστως και άνευ επεμβάσεως απειλών περί ποινής κλπ., τέλος δΆ εμποδίζει την κανονικήν λειτουργίαν των Ι.Ναών και την διάδοσιν της Ι.Υμνωδίας, δεν είναι δυνατόν να θεωρήται υγιής αντίληψις περί εκκλησιασμού, παρακαλούμεν και προτρεπόμεθα τας Αυτών ελλογιμότητας, όπως παρέχωσι την κανονικήν άδειαν του εκκλησιάζεσθαι παρΆ ω ψάλλουσι Ι.Ναώ.

Γνωστόν αναντιρρήτως τυγχάνει ωσαύτως, ότι πέρα μαθητών, οίτινες εξαπατώντες το εαυτών Σχολείον και τους διδασκάλους αυτών, δεν ήθελον τυχόν μεταβή εις την εκκλησίαν, ούτε την παρΆ η ούτοι ψάλλουσιν ούτε την παρΆ η ηκκλησιάσθη το Σχολείον των, παρά τοιούτων μαθητών λέγομεν ελάχιστα θα ηδύνατο να αναμένη το τε Σχολείον και η Εκκλησία, επομένως δε μάταιος όλως, ίνα μη είπωμεν αφελής, άπας ο ζήλος των ελλογίμων κ.κ.διδασκάλων και καθηγητών.

Επί τούτοις δΆ είητε εν Κυρίω υγιαίνοντες μετά των περί Υμάς κ. καθηγητών και διδασκάλων. Ο Αρχιερατικος Επίτροπος  Οικ.Ιωάννης Ζωγράφος».

Και η άμεση απάντηση του Γεν.Επιθεωρητή στον οποίο και κοινοποιήθηκε το έγγραφο:

«Βασίλειον της Ελλάδος.Γενική Διεύθυνσις Δωδεκανήσου.Διεύθυνσις Παιδείας

Εν Ροδω τη 7-11-1950. Αριθ.πρωτ.22224

Προς τους κ.κ.Γυμνασιάρχας και τους κ.κ.Επιθ/τάς των Σχολείων Στοιχειώδους Περιφερείας Ρόδου και Κω.

Περιήλθεν ημίν συγκινητικόν έγγραφον εκ μέρους του Αρχιερατικού Επιτρόπου της Ιεράς Μητροπόλεως Καλύμνου υπΆ αριθ.735/2-11-50.

Εν τω εγγράφω τούτω, διαγράφεται σαφώς η μεγίστη συμβολή των ησκημένων ισοκρατών και κανοναρχών υποβοηθούντων τον όλον χορόν των ιεροψαλτών κατά την διαξαγωγήν των ιερών ακολουθιών και των θείων λειτουργιών.

Επειδή δε το υποβοηθητικόν τούτο έργον ασκούσι κατά παράδοσιν οι διάφοροι μαθηταί των σχολείων,οίτινες έχουσι την θείαν έφεσιν, να υπηρετώσιν εις τους ιερούς ναούς, διά τούτο οφείλομεν διά παντός μέσου να υπεκκαίωμεν τη εσωτάτην πίστιν των τοιούτων μαθητών, διότι εκτός του ότι λαμπρύνουσι τον χορόν με τας αγνάς και λαμπράς των παιδικάς φωνάς επί πλέον παρασκευάζονται ικανοί τούτων εις την Βυζαντινήν μουσικήν και όταν ανδρωθώσι θα υπηρετήσωσι ως ιεροψάλται.

Όθεν παρακαλούμεν, όπως κατά τον τακτικόν εκκλησιασμόν των σχολείων οι μαθηταί ούτοι θεωρώνται παρόντες, δεδομένου μάλιστα, ότι εκκλησιάζονται από βαθείας πρωίας και υπηρετούσι τόσον λαμπρώς παρά τοις Ιεροίς Ναοίς του Υψίστου .

Ο Διευθυντής της Παιδείας Διονύσιος Π.Μπαντούνας».

Τώρα συγκρίνετε πνεύμα, ύφος, καταστάσεις κ.λ.π., του τότε με τις αντίστοιχες του τώρα  και βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματα.